Zgromadzeniem Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej, którego siostry nazywane są w skrócie Służebniczkami Maryi Niepokalanej, powstało 3 maja 1850 roku. Jest to zgromadzenie zakonne habitowe, które oddaje się zewnętrznej działalności apostolskiej i dobroczynnej. Powołaniem sióstr jest realizowanie ewangelicznego przykazania miłości Boga oraz miłości bliźniego, przejawiające się w naśladowaniu Maryi, najpokorniejszej Służebnicy Pańskiej, troska o dzieci i opieka nad nimi, a także pomoc potrzebującym oraz pielęgnowanie chorych. Swą siłę do pełnienia posług czerpią z codziennej Eucharystii i modlitwy.

Dziś funkcjonują cztery autonomiczne gałęzie założonego przez bł. Edmunda Bojanowskiego zgromadzenia zakonnego: w Starej Wsi, Wrocławiu, Dębicy i Luboniu.

W dalszej części tekstu skupimy się na historii pierwszego z nich.

Życiorys założyciela

Edmund Bojanowski urodził się 14 listopada 1814 roku w średniozamożnym majątku w Grabonogu k. Gostynia. Był synem Walentego Bojanowskiego, uczestnika powstania listopadowego odznaczonego krzyżem zasługi, i Teresy z Umińskich. Rodzice pełnili bardzo ważną rolę w życiu Edmunda i to oni ukształtowali w nim wrażliwość na biedę ludzką i patriotyzm oraz wiarę w siłę modlitwy.
Ze względu na słabe zdrowie Edmund uczył się początkowo pod kierunkiem nauczycieli domowych. Szczególnie bliskie były mu zajęcia z zakresu literatury i historii. Z czasem podjął studia na uniwersytecie we Wrocławiu, następnie w Berlinie, jednak ze względu na rozwijająca się gruźlicę, nigdy ich nie ukończył.
Po powrocie w rodzinne strony Edmund Bojanowski włączył się w prace klubu towarzyskiego Kasyno Gostyńskie, w ramach których zakładał m.in. czytelnie ludowe. Podczas epidemii cholery w Wielkopolsce w roku 1849 z własnej inicjatywy opiekował się chorymi, szczególnie osieroconymi dziećmi. To dla nich w Gostyniu założył Instytut, będący domem dziecka i małym szpitalem dla ubogich. Wkrótce w Podrzeczu k. Gostynia powstała pierwsza wiejska ochronka dla dzieci. To tam Edmund ułożył program wychowania, a opiekę nad dziećmi i ich kształtowanie oddal w ręce młodych dziewcząt, które osobiście przygotował do pracy wśród najmłodszych. Inicjatywa ta stała się zaczątkiem Zgromadzenia Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny.

W roku 1869 Bojanowski wstąpił do Seminarium Duchownego w Gnieźnie, które jednak musiał dość szybko opuścić z powodu pogarszającego się stanu zdrowia. Tuż przed śmiercią zamieszkał w parafii swego przyjaciela ks. Stanisława Gieburowskiego w Górce Duchownej k. Leszna. Zmarł 7 sierpnia 1871 r.
Edmund Bojanowski został beatyfikowany przez Ojca Świętego Jan Paweł II w 1999 roku.

Ważne daty z historii Sióstr Służebniczek ze Starej Wsi

Pierwsza ochronka w Galicji została założona 30.11.1861 r. we wsi Podzwierzyniec k. Łańcuta. Niecały rok później został tam otwarty nowicjat, który 2.10.1863 roku przeniesiono do Starej Wsi koło Brzozowa. Stopniowo zaczęły powstawać kolejne placówki. Rozwój zgromadzenia zakłóciły działania władz zaborczych. Ceną utrzymania się na tych terenach było formalne zerwanie jedności z siostrami w Wielkopolsce.
We wrześniu 1870 roku biskup przemyski Maciej Hirschler zatwierdził „Reguły” służebniczek starowiejskich. Władze austriackie przyznały zgromadzeniu prawa istnienia i rozwoju w Galicji 27 lutego 1875 roku.
Zgromadzenie Służebniczek Starowiejskich zaczęło się dynamicznie rozwijać. Do 1914 roku liczyło 985 sióstr na 237 placówkach w diecezji przemyskiej, lwowskiej, krakowskiej i tarnowskiej.
W 1921 r. istniały 253 placówki, w których pracowało 1085 sióstr. W przededniu II wojny światowej liczba sióstr w zgromadzeniu doszła do 1535 w 332 domach.
Działania wojenne w latach 1939-1945, wywózki, aresztowania, choroby i przypadki śmierci sprawiły, że liczba sióstr zmniejszyła się do 1307. Zgromadzenie utraciło też 120 domów, które pozostały poza wschodnią granicą.
Pierwsze lata powojenne pozwoliły zgromadzeniu Służebniczek Najświętszej Maryi Panny reaktywować wiele placówek i zakładać nowe, w tym także na Śląsku, Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim. Niestety wkrótce sytuacja zaczęła się diametralnie pogarszać. W latach reżimu komunistycznego zgromadzenie doświadczyło różnych szykan ze strony struktur administracji państwowej: usunięć z placówek państwowych (przedszkoli, domów dziecka, szpitali), konfiskat mienia, zamykania domów zakonnych, eksmisji z zajmowanych pomieszczeń, grzywien oraz przesłuchań. Ze 174 ochronek istniejących w 1947 roku, udało się przez cały okres PRL ocalić zaledwie 20, które funkcjonowały pod nazwą „przechowalni dzieci” lub „punktów katechetycznych”.
Przemiany, jakie dokonały się w Polsce po 1980 roku, a szczególnie po 1989, umożliwiły siostrom służebniczkom ponowne objęcie opieką dzieci w przedszkolach i własnych ochronkach, a miejscem pracy sióstr katechetek ponownie stały się szkoły i państwowe przedszkola. Znów zostały zatrudnione w szpitalach.

Obecnie Zgromadzenie Sióstr Służebniczek starowiejskich liczy 1250 sióstr pracujących w 230 domach. W Polsce znajduje się 167 placówek w 4 prowincjach: przemyskiej, krakowskiej, tarnowskiej i łódzkiej. Pozostałe placówki znajdują się poza granicami kraju: 10 na Ukrainie, 3 w Mołdawii, 4 w Rosji, 4 w Europie Zachodniej, 6 w USA, 1 na Jamajce, 1 na Filipinach oraz na 34 placówkach misyjnych w Afryce.

Zgromadzenie Sióstr Służebniczek starowiejskich na placówkach misyjnych

Od początku swojego istnienia Siostry Służebniczki starowiejskie spieszą z pomocą tam, gdzie można nieść wsparcie potrzebującym. Jednym z przejawów ich aktywności jest działalność misyjna.

Afryka

Historia

Pierwsze siostry służebniczki wysiadły na Czarnym Lądzie w 1928 roku. Od razu objęły placówki przy misji ojców jezuitów w Chingombe i Kasisi, gdzie zajęły się pracą wychowawczą wśród kobiet oraz prowadzeniem sierocińca. Z czasem stopniowo otwierały ochronki, internaty, szpital, uczyły też w szkołach podstawowych i średnich.
Kolejnym miejscem pracy służebniczek starowiejskich stało się Katondwe. Od 1939 roku siostry obsługiwały tam szpitalik misyjny i przychodzących chorych, zwłaszcza trędowatych, prowadziły kuchnię i szwalnię, odsługiwały zakrystię przy kościele.
Dziewczęta z terenów Karenda, które odnalazły powołanie w wierze w Boga i w duchowej potrzebie posługi innym, mogły wstąpić tam do nowicjatu od roku 1954. Już w 1969 r. liczba sióstr Afrykanek przewyższyła liczbę misjonarek z Polski. Dla polskich dziewcząt, które po II wojnie światowej znalazły się w Afryce, a chciały wstąpić do zgromadzenia, został otwarty nowicjat w Johannesburgu.

Obecnie

W tej chwili istnieje 25 placówek w Zambii (Kasisi, Bwacha, Katondwe, Lwitikila, Mansa, Chamuka, Kashikishi, Lusaka, Chalabesa, Chingombe, Mulungushi) i 4 w RPA (Johannesburg, Mahobe, Matatiele i Port Shepstone). W tych lokalizacjach siostry Polki pracują wraz z siostrami Afrykankami. W 3 placówkach w Malawii (Lilongwe, Newlands i Nkhota) i 2 w Tanzanii (Kiabakari i Shirati) pracują same siostry Afrykanki.
Siostry służebniczki prowadzą w Afryce ogółem 22 przedszkola, 10 szkół podstawowych, 5 szkół średnich z internatami, 1 dom dziecka, 2 szpitale, 4 przychodnie ze szpitalikami oraz 1 dom opieki dla osób starszych.

Europa Wschodnia i Azja

Służebniczki starowiejskie od 1991 roku szerzej otworzyły się na potrzeby Kościoła w krajach byłego ZSRR. Pracują w Rosji w nuncjaturze w Moskwie, a od 2000 roku także na Syberii (Angarsk, Brack i Czyta), na Ukrainie (Białobożnica, Borysław, Gorodkiwka, Mohylew Podolski, Murafa, Obertyn, Odessa, Poninka i Winnica), w Mołdawii (Cretoaia, Rybnica, Stauceni).
Co istotne, zgromadzenie odnotowuje liczne powołania z wszystkich tych terenów.